De derivatenhandel gaat op de schop, als het aan Brussel ligt. Dat is een goede zaak, vindt Nicholas Dunbar, de Britse auteur van het boek ‘The Devil’s Derivatives’. “Derivaten zijn gevaarlijk en een belangrijke veroorzaker van de ontwrichte financiële wereld.”

NUzakelijk.nl en NU.nl/economie

Brussel gaat regels invoeren om inzicht in en controle over de handel in derivaten te krijgen, waarin circa 700 biljoen dollar omgaat, zo maakte eurocommissaris Michel Barnier donderdag bekend.

Was dat ook de boodschap van dit  boek?
“Onder andere. Ik probeer in mijn boek de psychologische aspecten van bankiers en handelaren te beschrijven. Waarom ze deze gevaarlijke financiële producten hebben gecreëerd. Dat is puur beschrijvend: het is zoals het is, het is menselijk.”

“Financiële innovaties zijn op zichzelf al een risico. Als je met die innovaties ook nog eens heel snel veel geld kunt verdienen en er nauwelijks toezicht is, creëer je een gevaarlijke situatie. Dat hebben we in de crisis van 2008 gezien en zien we vandaag de dag nog steeds. Als je weet dat mensen dit soort gevaarlijke impulsen hebben, moet je als overheid en toezichthouders bescherming bieden.”

“Er zit overigens ook een positieve boodschap in: het hoeft niet hopeloos te zijn als we alles opnieuw onder de loep nemen en anders organiseren.”

Wat maakt derivaten zo gevaarlijk?
“Om derivaten hangt een zweem van veiligheid. Deze financiële producten kunnen zich verstoppen achter een veilige AAA-status. De opkomst van derivaten heb ik gerelateerd aan de financiële crisis van 2008 en die van vandaag de dag. Griekenland, en ook andere landen zoals Nederland, gebruiken derivaten om hun schulden te beheersen.”

Lees ook: ‘Derivaten in vijf vragen’

“Niet alle derivaten zijn gevaarlijk. Alleen derivaten die significante risico’s kunnen verstoppen, zoals de Credit Default Swaps (CDS). Die bieden geen transparantie van de partijen die lenen of investeren. Het is gevaarlijk als je niet weet wie blootgesteld is aan het instrument. Kijk maar naar de Amerikaanse verzekeraar AIG, die had een grote blootstelling aan de subprime hypothekenmarkt, maar niemand wist dat.”

Moeten dat soort ‘duivelse derivaten’ verboden worden?
“Nee, ik zeg niet dat bijvoorbeeld CDS in de ban moeten. Ik zeg dat ze transparant moeten zijn en dat er beter toezicht op moet komen. Mensen die werkzaam zijn in de financiële wereld zijn creatief in het om de regels heen werken. Daarom moeten we die regels op internationaal niveau strak coördineren. Het risico dat mensen regels proberen te omzeilen blijft bestaan, maar dan maken we het ze wel heel lastig.”

Wat betekent dit voor ondernemers?
“We moeten kijken naar hoe de financiële sector een rol kan spelen in onze economie. En niet zoals nu, dat de financiële sector belangrijker is dan de economie zelf. Financiële instellingen moeten service verlenen aan ondernemers en consumenten, ze moeten niet de controle hebben. Als de sector te groot wordt, vormt dat een gevaar voor de gehele economie. De banken zijn nu gewoonweg te groot om om te vallen. Kortom: we moeten de bankensector verkleinen.”

“We hebben meer ondernemers buiten de financiële sector nodig. Het systeem is lange tijd verstoord geweest. Ondernemers kozen voor een financieel getint bedrijf, omdat ze daar veel geld mee konden verdienen. Dat moet veranderen.”

“Verder moeten ondernemers meer en meer toe naar manieren om direct geld op te halen. Ze moeten het heft in eigen handen nemen, in plaats van hun groei afhankelijk te maken van banken. Probeer zelf met investeerders om de tafel te gaan of geld op te halen via crowdfunding. Een bank zou daar niet in het midden moeten staan.”

Het boek gaat ook in op de rol van kredietbeoordelaars. Doen zij hun nu werk beter dan in 2008?
“Ja. Maar tijdens de vorige crisis leverden de beoordelaars zulk slecht werk, dat dat ook niet zo moeilijk is. Er zijn positieve veranderingen: er komt steeds meer transparantie wat betreft derivaten, en regels om banken te stoppen op zo’n risicovolle manier te opereren. Maar veel van de schadelijke incentives blijven in het systeem aanwezig.”

“Net als de financiële sector te belangrijk is geworden, hebben de kredietbeoordelaars in de loop der jaren veel te veel macht in handen gekregen. Wat zij doen is een mening geven over de kredietstatus van een bedrijf of land. Dat zorgt voor problemen, omdat ze door diezelfde partijen gefinancierd worden.”

“Mensen zouden zélf de kredietwaardigheid moeten beoordelen; ze moeten de controle terug nemen. Er bestaan meer dan genoeg openbare informatiebronnen. Ja, dat kost meer tijd en geld. Maar het is de enige manier om de macht van kredietbeoordelaars en banken terug te dringen.”

‘The Devil’s Derivatives’ verscheen afgelopen jaar bij Harvard Business Review Press.