Gastcolumn Volkskrant #2: Young Adult-boek tussen wal en schip
Boeken voor jongeren voelen een beetje als schipbreukelingen: geen echte kinderboeken, geen echte volwassenenboeken. Ze zijn net niks. Terwijl: dit de groep is die we het allerliefst aan het lezen willen krijgen.
Bekijk hier de gastcolumn op volkskrant.nl/opinie.
Aan de ene kant hebben jeugd- en Young Adult-boeken last van de kinderboeken waarmee ze in één adem worden genoemd: die zijn kinderachtig (vinden jongeren) en toch minder serieus dan ‘echte’ boeken (vinden volwassenen). Aan de andere kant liften jeugdboeken helaas niet mee op de succesvolle Kinderboekenweek.
Het begint al met de naam: is het een jeugdboek? Een Young Adult-boek? Een kinderboek? Geregeld wordt Young Adult omschreven als genre – terwijl er binnen YA een variëteit aan boeken te vinden is, van historisch tot dystopisch. Dan is er de leeftijd die bepaalt wat bij wat hoort. Meest voorkomend: een jeugdboek is van 12-15 jaar, een YA-boek van 15-18 jaar. Maar jeugdliteratuur (nog een naam!) is dan weer voor 12-18 jaar, waarbinnen YA een subcategorie mag zijn voor 15-20 jaar.
En natuurlijk moeten jongeren vanaf de bovenbouw literatuur lezen voor de lijst. Waarvoor op de ene school YA-boeken in aanmerking komen, en op de andere school niet.
Twee plekken
Mijn eigen boeken voor jongeren vind ik binnen één boekwinkel soms op twee plekken terug: mijn novelle bij de kinderboekenafdeling, waar ook de boeken voor de ‘jongere jongeren’ staan, en mijn andere romans in de Young Adult-boekenkast voor de ‘oudere jongeren’. Verwarring alom, en dat is voor niemand lekker zoeken.
Naast een onduidelijke definiëring heeft YA ook last van het stempel dat de boeken ‘niet literair’ zouden zijn. Sommige wel, sommige minder. Daardoor missen we een hoop boeken die jongeren zouden kunnen aanspreken.
Verhalen met hoofdpersonages die hun eigen leeftijd hebben en een karakterontwikkeling doormaken waarin ze zich herkennen (of niet, evengoed interessant). Verhalen over al die eerste keren die je meemaakt, de ontluikende seksualiteit beschreven op een manier die past bij die leeftijdsfase. Verhalen met geëngageerde, actuele thema’s als klimaatverandering en oog voor diversiteit: cultuur, gender, geaardheid, psychische en lichamelijke aandoeningen. Aansprekende blikopeners en blikverruimers.
Zijn het niet juist deze boeken die een grote indruk achterlaten? Zelf verslond ik in de jaren negentig de Octopus-reeks voor jongeren. Ze speelden een belangrijke rol in mijn hobbelige seksuele ontwikkeling. Wanneer ik nu naar het okergele omslag kijk van Zomer aan zee, het boek dat ik uitzocht met geld van mijn moeder en dat nog in mijn boekenkast staat, voel ik weer de warme gevoelens van toen.
Meer recensies
Als je er actief naar op zoek gaat, kom je wel heel leuke dingen tegen. Op TikTok bijvoorbeeld, en het eerste #BookTok-event in de Rotterdamse boekhandel Donner op 9 april (300 kaarten, meteen uitverkocht). Op scholen: schrijversbezoeken, leeschallenges, leesclubs en mediatheken met een ‘Bookflix’-kast met daarin ‘new releases’ en boeken die ‘trending’ zijn.
Maar in ons dagelijks leven nemen boeken voor jongeren geen prominente plek in. Een recensie in een dagblad? Een YA-auteur op tv? Etalages van boekenwinkels? Een rondslingerend jeugdboek in de woonkamer? Gaan jongeren (meer) lezen als wij de boodschap meegeven dat hun boeken niet interessant genoeg zijn voor in de media, boekwinkeletalages, ons dagelijks leven?
Hoe zou het zijn als elke krant, elke week standaard een boek voor jongeren recenseert, en niet één keer in de zoveel tijd als het zo uitkomt? Er zijn toch genoeg dagbladlezers met (klein)kinderen, die zich druk maken over de ontlezing.
Een duo-bespreking zou leuk zijn, een interessante dialoog tussen een volwassen recensent en middelbare scholier die hetzelfde boek hebben gelezen. Dat zou je ook als ouder en kind kunnen doen: samen hetzelfde jeugdboek lezen. Laatst ontving ik een DM van een moeder die samen met haar tienerdochter mijn novelle Het zusje van las en hun verschillen in interpretatie waren voor hen (en voor mij) heel verrassend.
En waar blijft onze massale inzet voor de jaarlijkse Boekenweek van Jongeren, om die even succesvol te laten zijn als de Boekenweek en Kinderboekenweek? Ik weet dat iedereen die eraan meewerkt dat met ziel en zaligheid doet. Maar ik hoop dat we de volgende Boekenweek van Jongeren in september nog veel populairder kunnen maken.
Dat elke boekwinkel, bibliotheek en school 3PAK (het gratis geschenk tijdens de Boekenweek van Jongeren) wél op voorraad heeft. Dat elke etalage volstaat met boeken voor jongeren. Dat elke (groot)ouder het net zo leuk vindt om een boek met en voor een tiener te kopen, zoals velen dat doen met hun (klein)kind tijdens de Kinderboekenweek. Dat je gewoon niet meer heen kunt om die jeugd- en/of YA-boeken.
Carlie van Tongeren is auteur en fervent lezer van jeugd- en YA-boeken. In maart is ze gastcolumnist voor volkskrant.nl/opinie. (Met dank aan kinderboekenverkoper Odette Brethouwer en jeugdboekenschrijver/docent Mijke Pelgrim.)
